Samen zingen is nu vooral samen zijn

Nog één keer: ZOOM. Nee, bij BALK hebben we echt geen aandelen in het programma. Maar het zingt nu eenmaal rond in de koorwereld. Die populariteit heeft het vooral te danken aan de mogelijkheid om original sound in te schakelen, daar komen we zo op terug. Maar is de beveiliging van het programma wel op orde? Een terechte vraag en dus gaan we ook daar op in.

Koordirigenten ontkomen er in deze tijd bijna niet aan om zich op zijn minst te oriënteren op ZOOM. De druk vanuit de korenplatforms neemt toe naarmate er steeds meer juichende posts verschijnen in de sociale media. ‘Hoe leuk was dát?’ ‘Geweldig om elkaar weer te zien en te horen’. Probeer dan maar eens achter te blijven als koor.

En dus nam Merel Martens, dirigente par excellence van onder meer MAZE, namens Vocal Leadership het initiatief om de visie van dat team op het programma te geven. 100 deelnemers (het maximale aantal) logden op 30 maart 2020 in sneltreinvaart in op ZOOM voor de call How to rehearse online, speciaal voor dirigenten en koorleiders. Ook Merel Martens legde, zoals velen voor haar, de nadruk op het sociale aspect van online meetings: “We moeten onze muzikale doelen een beetje bijstellen. In de online omgeving is zingen ‘slechts’ het resultaat van de samenkomst. Gun jezelf een beetje liefde, deel de onzekerheden die je erbij hebt, dat wordt alleen maar gewaardeerd door je koorleden.”

Original sound

Volgens Merel Martens en haar collega’s in Vocal Leadership – zoals Sander Gieling en de Zweedse arrangeur Peder Karlsson (beiden kwamen ook aan het woord tijdens de sessie) - schuilt de aantrekkingskracht van ZOOM vooral in de optie van original sound waarmee het zich onderscheidt van andere videoconferentietools. De normale audiosettings van een doorsnee videocall filteren alles wat geen spraak is zoveel mogelijk weg. Een dirigent die er piano bij speelt, krijgt dus de kous op de kop. Met original sound vermijd je dat en wordt het geluid doorgegeven zoals het klinkt in de ruimte waarin je je bevindt. Je kunt daarvoor een externe microfoon gebruiken, maar het lukt ook met een microfoon die bijvoorbeeld in je webcam zit (maar dan wel in de desktopversie op pc of laptop, niet op smartphone of tablet).

Sander Gieling liet zien dat je daarbij een audiointerface kunt gebruiken, een kastje dat ervoor zorgt dat het geluid via de geluidskaart van de pc wordt verzonden. Ook een loopstation, waarop je direct een keyboard kunt aansluiten, is mogelijk. Maar ook zonder deze apparatuur kun je je prima redden met een externe usb-microfoon zoals de Røde NT-USB (die afhankelijk van de webwinkel gemiddeld tussen de 160 en 180 euro kost). Hier nogmaals de link naar een instructiefilmpje van Jim Daus Hjernøe van het RAMA Vocal Center om original sound aan te zetten in de instellingen.

Voor wie allemaal niet op dat technische gedoe zit te wachten: je bent niet de enige. “Zelf word ik er ook altijd een beetje nerveus van”, gaf Merel Martens toe. “Ik gebruik heel old school gewoon een webcam met microfoon. Als je maar kunt werken.”

Ondanks de veelgenoemde vertraging in ZOOM – het enige programma dat momenteel die latency te lijf kan gaan, is het Italiaanse LoLa maar dat is erg duur en vraagt om netwerkverbindingen met een uitzonderlijke capaciteit – zijn er ook voor Merel Martens wel degelijk goede werkvormen mogelijk. Lange noten instuderen bevordert internal hearing, bijvoorbeeld door middel van solmiseren. De dirigent geeft aan, de zangers zingen mee. Iedereen kan dit doen met geluid aan, omdat gelijkheid hier geen grote rol speelt (zie ook dit filmpje vanaf 0:32).

Muzieknotatieprogramma’s mee laten lopen in share screen modus is ook een goede manier om je koor aan het zingen te houden. Hierbij zet je alle zangers op mute omdat het door de vertraging alleen maar afleidt als je iedereen hoort zingen. Inzetten aangeven kan door middel van ‘darten’, het gebaar dat je maakt als je het dartpijltje richting roos wil gooien.

Peder Karlsson demonstreerde ritmiek in een soort chasing the beat: ‘Your body wil start to understand what it is you’re doing’. En co-host Marlou Vriens liet daarbij nog wat body exercises zien onder het motto Channel your inner Beyoncé.

Hieronder zetten we de belangrijkste nuttige eigenschappen van ZOOM voor dirigent en zangers nog eens op een rij.

Dirigent

• Original sound (voorzingen, muzikale begeleiding).
• Mute/unmute all: de host kan ieders microfoon uit- en inschakelen.
• Share screen, inclusief de audio van de computer.
• Break out rooms; de host kan de groep opsplitsen, bijvoorbeeld stemgroepen elk in een eigen kamer zetten. Zo kan hij specifieke aanwijzingen voor die groep geven die voor de anderen niet relevant zijn. De host beslist zelf wie hij waar neer zet. Ook hierover heeft Jim Daus Hjernøe een instructiefilmpje op YouTube gezet.
• Gallery view of speaker view.

Zangers

• Original sound (reproduceren partijen).
• Reactions, je kunt met emoji’s een applausje geven, of een duimpje.
• Raise hand: klik op ‘participants’ en je kunt aangeven dat je een vraag hebt.
• Mute/unmute: als het goed is, zeker bij grotere koren, staat iedereen op mute maar als je inderdaad je vraag mag stellen (je had immers gekozen voor ‘raise your hand’) dan kun je jezelf simpel unmuten door op je spatiebalk te drukken: zo lang je dat doet, ben je hoorbaar.
• Gallery view of speaker view (bij gallery view zie je alle deelnemers even groot in beeld, in speaker view wordt degene die aan het woord is, uitvergroot met de andere deelnemers in minatuurweergave ernaast).

Verdere tips: gebruik oortjes en sluit je op zodat je hond en vooral je kinderen er niet in kunnen. Anders kan er dit gebeuren (deze hoogleraar was wel niet aan het zingen, maar voelde zich zeer ongelukkig, de kijker mag schuddebuiken van het lachen). Overigens: je kat mag wel mits die niet krols is.

O, en wil je een externe microfoon aansluiten met zo’n insteekplug die niet in je moderne laptop gaat? Dan zijn er allerlei handige usb-verloopstekkertjes verkrijgbaar, waar je zowel de microfoon als je koptelefoon/oortjes in kunt steken.

Intensief

Dirigente Petra Limon – verbonden aan @NOON, studentenpopkoor Plica Vocalis en The Anthony Singers – is als host eveneens aan de slag gegaan met ZOOM. “Ik kende het programma als deelnemer aan trainingen vanuit het vocal leadership in Denemarken. Als host is het behoorlijk intensief om er mee te werken. Je moet overal ogen en oren hebben, de chat in de gaten houden, kortom: multitasken! Werkvormen die ik toepas zijn ademhalingsoefeningen, ademsteun, lange tonen. Soms unmute ik degenen die willen voorzingen, die komen dan beurtelings aan bod. Met de stemgroepen is het voorzingen en nazingen. Mijn studentenkoor beweegt zich nog wat meer op beginnersniveau en zij missen vooral hun maatje naast zich. Met hen neem ik vooral de bekende nummers door om teksten en partijen te finetunen.”

Petra Limon merkt dat ze op een heel andere manier haar energie kwijt moet. “Ik ben van nature heel beweeglijk en sta altijd voor mijn groepen. Nu moet je vooral zitten in verband met de camera. Dat is best lastig. Maar je leert elke dag weer bij. Zo heb ik met een van mijn koren de break-out rooms uitgeprobeerd tijdens een quizje dat we speelden. En met @NOON, mijn a cappella vocal group, hebben we zojuist onze eerste virtual choir opname gemaakt. Dat deden we met DaVinci Resolve. Daar willen we toch eens meer mee gaan doen. (Zie verderop voor meer informatie over virtual choirs).”

Is ZOOM veilig?

ZOOM is dus razend populair. Maar het valt niet te ontkennen dat er ook vraagtekens gezet worden bij de veiligheid van het programma. Kijken de Chinezen mee? Er zijn bedrijven en instellingen die hun werknemers verbieden om ZOOM te gebruiken voor videocalls omdat derden gemakkelijk toegang tot het bedrijfsnetwerk zouden kunnen krijgen. De BBC publiceerde er een artikel over. En de Amerikaanse justitie gaat onderzoek doen naar ZOOM om te zien of het bedrijf wel de juiste beveiligingsmaatregelen heeft genomen om hackers buiten de deur te houden.

Om de belangrijkste nadelen te omzeilen is het bijvoorbeeld van belang dat alleen de host de share screen functie gebruikt. Je kunt dat als host vooraf in de settings instellen. Zo voorkom je ‘Zoombombing’. Dat betekent dat kwaadwillenden – die zijn er! - inloggen op een sessie en vervolgens vrolijk allerlei rotzooi aan het deelnemersveld laten zien. En je zorgt er zo ook voor dat de deelnemers zelf niet per ongeluk iets kunnen delen dat ze liever niet aan anderen laten zien. Bovendien is het uitvinken van file transfer een goed idee om de sessie zo veilig mogelijk te houden.

Verdere beveiligingstips:

• Vink Join Before Host uit zodat mensen die eerder inloggen dan de host zich niet kunnen ‘misdragen’.
• Vink Co-Host aan: daarmee kun je iemand aanwijzen die kan assisteren/ingrijpen bij het modereren van de meeting.
• Vink Allow host to put attendee on hold aan zodat de host (tijdelijk) iemand uit de meeting kan verwijderen.
• Vink Allow Removed Participants to Rejoin uit zodat verwijderde onverlaten niet opnieuw kunnen inloggen.

Andere toepassingen in ZOOM

Ook voor stukjes regie/of choreo kun je ZOOM gebruiken. Vocal group No Romeo’s deed dat bijvoorbeeld. Op hun Facebookpagina schreven ze: “Nu onze repetities digitaal zijn, zoeken we ook naar digitale invulling van ons gebruikelijke regie/choreo blokje. Wij deden vandaag een experiment om te werken aan de intentie van het nummer Ave Generosa. Elk koorlid nam 5 minuten om een object of beeld te zoeken (in huis of online) en in te sturen. Met dit materiaal maakten we live een mood board dat we bespraken. Zie hier het resultaat."

Panda van Proosdij begon voor Helbling Chormusik met een serie dagelijkse filmpjes met haar Voice & Physique workouts voor lichaam en stem. Het is leuk om die in ZOOM als host te delen via share screen. Dan kan het hele koor echt tegelijk meedoen met haar oefeningen. Vergeet dan niet om share computer sound (linksonder) aan te vinken zodat de audio ook meekomt. Zie de Facebookpagina of klik op deze link.

En als je die oefeningen dan achter de rug hebt, wil je natuurlijk inzingen. Tip: net zoals Panda haar oefeningen vooraf opneemt op YouTube, kunnen dirigenten dat doen met inzingers. Als je die tijdens de ZOOM-sessie vervolgens deelt met share screen, kan iedereen er thuis aan mee doen. Wil je tijd besparen, dan kun je gebruikmaken van inzingers die er al zijn. YouTube staat er vol mee, zoek maar eens op ‘Inzingers koor’.

Virtual choirs

Ook de afgelopen dagen doken er weer diverse clips op met aan elkaar geplakte, individuele, opnamen die samensmelten tot één geheel. Van de Utrechtse musicalvereniging Starlight Boulevard bijvoorbeeld. Die stak maandenlang bloed, zweet en tranen in de voorbereidingen van Pippin, de musical. Vorige week zou de première zijn. Zou... ja, precies. Omdat creativiteit geen grenzen kent, wilde Starlight Boulevard - BALK-lid trouwens - toch iets laten zien. Dat is meer dan gelukt. Kijk naar de mini-première van Magische Reis, het openingsnummer.

Dekoor Close Harmony, Nederlands bekendste studentenkoor, liet zich ook niet onbetuigd met een prachtige ‘Send Me On My Way’. Individuele stemmen, opgenomen in de woonkamer, keuken of achtertuin, met een professionele microfoon of gewoon een mobieltje versmelten in een nieuw project. ‘Muziek helpt ons om elkaar, maar hopelijk ook jou, even te raken en een hart onder de riem te steken in deze onzekere tijden. Het komt goed ❤️’, zo luidde de motivatie bij de clip.

De organisatie van de World Choir Games ontkwam er niet aan om het evenement, dat in juni zou plaatsvinden in Vlaanderen, te annuleren. Het is doorgeschoven naar juni 2021. De WCG liet de bekendmaking vergezeld gaan van een clip waarin een voor de gelegenheid samengesteld World Choir Games Virtual Choir het nummer Better Is One Day uitvoert.

De virtual choirs schieten sowieso als paddenstoelen uit de grond. Dirigente en zangeres Rineke de Wit maakte een veel gedeelde clip. Nee, niet met ZOOM maar met iMovie voor Apple/Mac. In een instructiefilmpje legt zij uit hoe ze met zo’n virtual choir aan de slag is gegaan ‘door gewoon maar te beginnen’.

DaVinci Resolve is het gratis videobewerkingsprogramma (de basisversie althans maar daarmee kun je al editen en monteren) voor zowel Windows als Mac waarmee @NOON hun eerste virtual choir-clip maakte. Hoe het werkt, wordt uitgelegd in deze tutorial.

Tot slot: in de openbare Facebookgroep Tips & Tricks Online Repetities worden vele ervaringen uitgewisseld. Leuk en handig om van elkaar te leren.