Auteursrecht

Artikel 1 van de Auteurswet (1912)

"Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen bij de wet."

Een koor of zanggroep dat repeteert of optreedt met gebruik van beschermd zangrepertoire, is daarvoor jaarlijks een wettelijke vergoeding verschuldigd. Dat is geregeld in de Auteurswet. Door middel van een aantal internationale verdragen heeft deze bescherming een wereldwijde dekking.

Zo kunnen auteurs inkomsten vergaren uit hun werk en leven van hun creatieve beroep. Voor het voorbestaan van de (lichte) zangmuziek is het van belang dat ook BALK-leden dit intellectuele eigendom respecteren.

Het auteursrecht op een werk eindigt 70 jaar na het overlijden van de maker. Te rekenen vanaf 2024 is dus alle muziek van vóór 1954 rechtenvrij. Als een arrangeur een arrangement maakt van een origineel muziekwerk, telt de leeftijd van de arrangeur.

Hieronder vind je informatie over de voorwaarden die gelden, wat er wel/niet onder het auteursrecht valt, en hoe je als koor/groep het beste kunt handelen.

Het auteursrecht bestaat voor zanggroepen uit vier onderdelen.

1. Legale aankoop van muziek

Een zanggroep dient voor elke zanger een exemplaar te kopen. Dat kan bladmuziek op papier zijn, of digitaal, rechtstreeks besteld bij een uitgeverij of gekocht bij een muziekwinkel. Komen er leden bij, dan moeten aanvullende exemplaren worden gekocht (maar zie wel punt 4 over additioneel kopiëren). De uitgever heeft het exclusieve recht om de muziek te verkopen, en betaalt de auteurs (componist, tekstschrijver, arrangeur). Onder aan de muziek staat meestal vermeld: © Copyright <uitgeversnaam, jaartal>. De bladmuziek is het exclusieve eigendom van de zanggroep en mag niet aan derden ter beschikking worden gesteld. Zingen van gratis verworven bladmuziek is in alle gevallen illegaal en betekent broodroof voor de auteurs.

2. Ten gehore brengen van muziekstukken tijdens repetities en uitvoeringen

Hiervan int Buma (Bureau voor Muziek-Auteursrechten) de verplichte bijdrage en draagt deze wereldwijd af aan de rechthebbenden: componisten, arrangeurs en tekstdichters. In Nederland hebben ruim 28.000 auteurs de exploitatie van hun rechten overgedragen aan Buma.

3. Vermenigvuldigen en verspreiden van muziekopnamen

Het gaat daarbij om de verspreiding van muziek via geluidsdragers (zoals cd’s, sticks) en websites. Hiervan int Stemra (Stichting tot Exploitatie van Mechanische Reproductierechten voor Auteurs) de verplichte bijdrage.

4. Additioneel kopiëren

Als een groep fotokopieën of prints wil maken van aangekochte muziek, of deze wil digitaliseren voor tablets of digitaal archief, dan is daarvoor een aanvullende licentie vereist. Het gaat hier om daadwerkelijk additionele exemplaren. Deze licentie wordt sinds 2016 geïnd door FEMU (Federatie van Muziekuitgeverijen). Rechtsvoorgangers van FEMU waren Musi©opy (tot 2011) en Stemra (van 2011 tot 2016). Let wel: dit copyright geldt óók voor door muziekuitgeverijen uitgegeven ‘rechtenvrije’ muziek van componisten die al langer dan 70 jaar geleden overleden zijn.

Voor verdere informatie over FEMU en de inhoud van de FEMU-licentie, zie verderop deze webpagina, onder FEMU: additioneel kopiëren van bladmuziek, digitaal gebruik en publicatie van songteksten.

Buma: collectief contract voor koren/groepen die bij BALK zijn aangesloten

BALK is lid van Koornetwerk Nederland dat namens alle korenbonden met Buma een collectief licentiecontract heeft afgesloten. BALK betaalt per aangesloten lid een bedrag aan Koornetwerk Nederland dat vervolgens aan Buma jaarlijks de collectieve licentiepremie overmaakt. In het contributiebedrag dat elke aangesloten groep aan BALK betaalt, zit een deel Buma-premiebijdrage. Het collectieve contract via Koornetwerk Nederland is aanzienlijk goedkoper dan wanneer een koor rechtstreeks bij Buma een licentie koopt. Soms zal een koor nog een aanvullende licentie met Buma moeten regelen. Dat staat hieronder beschreven.

Onder het huidige collectieve Buma-contract is voor BALK-groepen de auteursrechtelijke bijdrage gedekt voor het ten gehore brengen van muziekstukken tijdens:

repetities;
uitvoeringen die door de groep zelf georganiseerd zijn;
door - of onder auspiciën van BALK - georganiseerde festivals.

Uitzonderingen

Een groep moet zelf met de Buma een aanvullende licentie regelen als het gaat om een (grootschalige) publieke uitvoering met professionals, vocalisten en instrumentalisten, te weten:

als de gage c.q. uitkoopsom per professional hoger is dan € 1.000,00 (excl. btw),
als het totaal aan gages/uitkoopsommen hoger is dan € 10.000,00 (excl. btw) en/of
als een entreeprijs wordt geheven van meer dan € 25,00 (excl. btw).

Een groep kan deze aanvullende licentie regelen via de website van Buma/Stemra.

* Nodigt een andere organisatie jouw groep uit om op te treden, dan is de uitnodigende organisatie verplicht de Buma-afdracht te regelen, niet de uitgenodigde groep!

* Check de website van Koornetwerk Nederland voor specifiekere informatie over de collectieve Buma-regeling: https://koornetwerk.nl/auteursrechten.

Musicalproducties en - concerten

Bij producties van musicals, opera’s, operettes en dergelijke is er onderscheid tussen een concert met enkele liederen en een complete productie.

Een concert met verschillende losse liederen valt onder het Buma-contract van BALK.
Gaat het om een uitvoering van een complete productie? Dan heb je te maken met ‘Groot Recht’. Dit loopt niet via Buma en valt dus ook niet onder het Buma-contract. Je regelt bij Groot Recht zelf de uitvoeringsrechten bij een auteursrechtenbureau dat de rechten van de componist(en) en tekstschrijvers vertegenwoordigt. Dit kan ook in het buitenland zijn. Zie voor verdere informatie het tabblad Auteursrecht – Groot recht op deze website.

Opgave uitgevoerd repertoire verplicht

Om de bedragen die BALK int eerlijk te kunnen verdelen onder de rechthebbenden, vraagt Buma aan groepen om bij te houden welk repertoire hoe vaak is gebruikt tijdens uitvoeringen in het voorgaande jaar. Groepen ontvangen daarvoor jaarlijks een verzoek van Buma en kunnen dat via een gebruiksvriendelijke interface en een unieke inlogcode op de website van Buma/Stemra aangeven. Deze opgaven vormen vervolgens de basis voor de afrekening van Buma aan componisten, tekstdichters en bewerkers/arrangeurs.

BALK raadt groepen aan om aan dit verzoek van Buma gehoor te geven. Het is misschien een extra klus, maar zo komt het verschuldigde auteursrecht wel op de eerlijkste manier bij de rechthebbenden terecht.

Stemra: openbaar maken van muziek via websites en geluidsdragers

Stemra vraagt een vergoeding voor het openbaar laten klinken van muziek langs elektronische weg. Dat richt zich met name op muziek die klinkt via radio/tv, in winkelcentra, etc. Maar het geldt ook voor groepen die cd’s of dvd’s uitbrengen, of muziek op de eigen website zetten (óók als dat op een beveiligde pagina staat voor de eigen leden). BALK heeft hierover géén collectieve afspraken gemaakt met Stemra, omdat niet ieder koor cd/dvd-opnames uitbrengt en/of muziek openbaar maakt.

Een groep kan bij Stemra in één keer toestemming verkrijgen voor het elektronisch openbaar maken van muziek. Dat geldt dan voor muziek op een website en voor het verzenden van muziekbestanden via mp3, of via een muzieknotatieprogramma (NoteWorthy, Sibelius, e.d.) van repetitiemateriaal. Je kunt op de website van Buma/Stemra een downloadlicentie vinden. Het tarief bedraagt € 130,00 excl. BTW. Zie verder: https://bumastemra.nl/licentie/muziekdownloads-aanbieden-via-je-website/.

Wil je als groep een cd uitbrengen, dan is daarvoor ook een aparte licentie bij Stemra aan te vragen. Stemra noemt dat een ‘productie in eigen beheer’. Reken ruwweg op € 1,00 Stemra-afdracht per cd bij een verkoopprijs van € 10,00.

Nadere informatie over de tarieven en procedures is te vinden op de website van Buma/Stemra: https://bumastemra.nl/app/uploads/2023/03/STM.127.0323-03-Tarieven-Producties-in-eigen-beheer.pdf.

Plaatsen van muziek op YouTube (en andere portals)

Wat ook kan (en goedkoper is voor een groep) is om beeld- en geluidsfragmenten niet op de eigen website te plaatsen, maar daarop alleen een link te vermelden naar een andere legale portal die zelf al de benodigde toestemmingen heeft verkregen voor het ter beschikking stellen van muziek. Voorbeelden daarvan zijn Facebook, YouTube, Soundcloud en iCloud. Dan is het niet nodig om een licentie bij Stemra aan te vragen.

Dit geldt niet voor kanalen als Spotify, Vimeo en ReverbNation. Deze portals geven aan dat de uploader zelf verantwoordelijk is voor het regelen van de rechten van de geüploade muziek.

FEMU: additioneel kopiëren van bladmuziek, digitaal gebruik en publicatie van songteksten

Met de licentie 'additioneel kopiëren' van FEMU kan een koor een extra kopie maken van bladmuziek of songtekst voor een enkel lid, beschadigde of zoekgeraakte bladmuziek vervangen, deze digitaal beheren en van een tablet zingen en/of songteksten in programmaboekjes opnemen of projecteren op een scherm. Zie voor verdere informatie de website van FEMU.

BALK adviseert hierover om goed na te gaan of je koor een FEMU-licentie echt nodig heeft. Dat is alleen het geval als een of meer van bovengenoemde situaties van toepassing zijn. Normaal gesproken is een FEMU-licentie niet nodig als het koor de bladmuziek aanschaft in dezelfde aantallen als het koor aan zangers heeft. Zorg er dan wel voor dat je deze bladmuziek niet digitaliseert voor gebruik op een tablet of plaatst op de website van het koor. Koop je de bladmuziek digitaal, dan is verder digitaal gebruik normaal gesproken inbegrepen en geldt die beperking niet.

Omdat elk koor verschillend omgaat met bladmuziek heeft BALK geen collectieve licentie-overeenkomst met FEMU gesloten. Koren die dat willen, kunnen dat individueel zelf regelen met FEMU.

BALK raadt elk koor aan een song die men wil uitvoeren in dezelfde aantallen aan te schaffen als men zangers heeft. Dat is niet alleen een kwestie van goed fatsoen ten opzichte van de makers (componisten, arrangeurs, tekstschrijvers, uitgevers), daardoor blijft het voor hen ook aantrekkelijk om nieuwe songs op de markt te brengen. Zo blijft onze koorsector vitaal.

BUMA en FEMU, wat is wat?

Een licentie voor het zingen van muziek op repetities en bij uitvoeringen is een wettelijke verplichting op basis van de Auteurswet. Die verplichting geldt voor muziek/teksten van componisten/tekstschrijvers die nog leven of korter dan 70 jaar geleden zijn overleden. De Auteurswet is bedoeld om deze makers daarvoor te vergoeden. BUMA is de schakelorganisatie die dit in Nederland regelt. Zij int bij Nederlandse gebruikers de premie en betaalt deze door aan de rechthebbenden, wereldwijd. In het lidmaatschapsbedrag van een koor dat lid is van BALK is de verschuldigde BUMA-premie inbegrepen en dus goed geregeld.

De FEMU is in het leven groepen door de verenigde muziekuitgevers in Nederland. Hun licentie is niet wettelijk verplicht en uitsluitend afhankelijk van hoe een koor handelt. Ook vertegenwoordigt FEMU niet alle uitgevers wereldwijd. FEMU heeft geen opsporings- of handhavingsbevoegdheid, maar heeft het wel zo geregeld dat wanneer je met hen een licentieovereenkomst sluit, je hen het recht geeft op de naleving van de overeenkomst te mogen toezien. Bij FEMU kun je ook een licentie afsluiten voor het verhuren van bladmuziek. Verkopen of weggeven van zelf aangekochte bladmuziek is altijd toegestaan, verhuren niet.

Auteurswet en arrangeren

Iedereen die een auteursrechtelijk beschermd muziekstuk wil arrangeren, heeft daarvoor toestemming (autorisatie) nodig van de rechthebbende (componist/tekstschrijver of uitgever). De titelcatalogus van Buma/Stemra biedt een overzicht van de aldaar geregistreerde werken en de rechthebbenden daarvan. Zie http://www.bumastemra.nl/over-bumastemra/titelcatalogus.

Toestemming

Een groep kan aan de rechthebbende vragen om toestemming om een muziekstuk in een eigen arrangement uit te voeren. Normaal kan dit voor een bedrag rond € 50,00. Vaak is dat verbonden aan nadere voorwaarden, bijvoorbeeld dat het koorarrangement alleen kan worden gebruikt voor repetities en uitvoeringen van de eigen groep. Het betekent nog steeds dat de groep voor elk lid ook de originele bladmuziek dient aan te schaffen. De arrangeur mag niet zijn/haar naam op het arrangement zetten.

Autorisatie

Op eigen naam uitgeven van een arrangement door een arrangeur mag alleen met ‘autorisatie’ van de rechthebbende. Dan is het arrangement legaal en mag de arrangeur het verkopen. In de catalogus van Buma/Stemra staan 2 miljoen muziekstukken vermeld met de naam van de rechthebbende(n). De arrangeur wendt zich tot de betrokken rechthebbende (of diens uitgever) om autorisatie te verkrijgen. Organisaties als Chorusonline.nl en Zoecmusic.nl kun je vragen de autorisatie te regelen; je ontvangt de auteursrechtelijke inkomsten dan via hen.

Niet uitgegeven muziekwerken

Als een muziekstuk niet is uitgegeven, mag het niet worden bewerkt! Door het stuk niet uit te geven maakt de rechthebbende duidelijk dat hij het alleenrecht wil uitoefenen.

Veel gestelde vragen over auteursrechtelijke vergoedingen

Is Buma-afdracht verschuldigd voor het gebruik van orkestbanden? Indien de orkestbanden door een groep zelf legaal zijn gekocht, mogen deze gebruikt worden voor eigen repetities en uitvoeringen. Er is geen aanvullende afdracht aan Buma/Stemra verschuldigd.
Moet ik betalen voor geleend werk uit een muziekbibliotheek? Een uitlener die auteursrechtelijk beschermd werk uitleent, moet hiervan zelf een correcte opgave doen aan de Stichting Leenrecht, en de daarover vastgestelde vergoeding betalen. Een groep die in een bibliotheek een auteursrechtelijk beschermd werk raadpleegt of leent, hoeft daar zelf geen betalingen over te doen. Uiteraard is wel een licentie vereist als men er fotokopieën van maakt. Zie onder het kopje ‘FEMU: additioneel kopiëren van bladmuziek’.
Mag een groep originele bladmuziek verkopen of uitlenen aan een andere groep? Alle originele producten met daarop of daarin auteursrechtelijk beschermde werken mag je weer weggeven, verkopen of uitlenen aan anderen, als je die producten tenminste via legale weg verkregen hebt. Binnen het auteursrecht wordt dan gesproken van 'uitputting'. Dat betekent dat je met bijvoorbeeld een gekochte muziekpartituur mag doen wat je wilt, zoals doorverkopen of weggeven aan iemand anders. Deze uitputting heeft overigens alleen betrekking op dit ene, specifieke exemplaar dat al (legaal) in omloop was gebracht. Je mag er geen kopieën van maken en die in omloop brengen! Let op: je hebt wél toestemming nodig als je zelf aangekocht bladmuziek daarna wilt verhuren! Overigens kun je voor het verhuren van bladmuziek een licentie regelen via Femu.

www.auteursrecht.nl

Zie over auteursrecht de zeer informatieve pagina van de Federatie Auteursrechtbelangen, het samenwerkingsplatform van drie organisaties: Het Platform Makers, Het Platform Creatieve Media Industrie en VOI©E, de branchevereniging van collectieve beheersorganisaties voor auteurs- of naburige rechten: https://www.auteursrecht.nl/.

Datum update: 16 oktober 2024